خواص گیاه خارمریم و طرز مصرف آن

گیاه خار مریم در دنیا با نام علمی Silybummariaunm شناخته شده است. در این پست به طور مفصل درباره خواص گیاه خارمریم با شما صحبت می‌کنیم.

خار مریم گیاه کاملا خودرو و وحشی است که در بیابانهای ایران به عمل می‌آید. از مشخصات این گیاه دارویی میتوان گفت که این گیاه به صورت بوته‌ای می‌روید، با ساقه‌های بلند که گاهی ارتفاع ساقه‌های آن تا ۱/۵ متر نیز می‌رسد، برگهای باریک و نوک تیز که شیاری در وسط آن‌ها وجود دارد و گلهای کلاپرکی با خارهای خیلی بلند و دردناک که معمولا به صورت تک تک در انتهای بالایی ساقه‌ها می‌روید.

البته در برخی مناطق گل‌ها کنار هم و مجتمع مانند هم رویش می‌کنند و معمولا به جهت مواد معطری که در داخل گل‌ها وجود دارد، حشره خیلی مخصوص که در زبان فارسی خرچوسانک گفته می‌شود، به مقدار زیادی در لابه لای گلهای تازه خار مریم وجود دارد. رنگ گلهای تازه خار مریم گلبهی متمایل به گلی و یا متمایل به بنفش است که در این حالت گیاه کاملا رسیده و آماده چیدن می‌باشد.

معمولا گل‌ها در اواخر فصل تابستان باز می‌شوند و بهترین زمان چیدن آن، همان موقع است. حتما چیدن این گیاه باید توسط قیچیهای باغبانی صورت گیرد و توصیه می‌شود به منظور حفظ بقای این گیاه نجات بخش، از سرشاخه‌ها چیده شود، زیرا بهترین خواص دارویی گیاه نیز در همان گلهای کلاپرکی تیغ دار و سرشاخه‌های آن موجود می‌باشد. این گیاه در مناطق کوهستانی شمال ایران و کناره‌های جاده چالوس و جاده هراز و کلاردشت و در برخی نقاط استان البرز قابل رویت می‌باشد.

پرسش و پاسخ با استاد محمدرضا صفاری: خواص خارمریم

نگاه کلی به خواص گیاه خارمریم

در ایران نامهای دیگری مثل گیاه مارتیغال و خار علیص دارد که همه این نام‌ها مربوط به این گیاه دارویی می‌باشد. مصرف این گیاه باعث درمان تحریک‌پذیری کبد می‌گردد و کبد چرب را درمان می‌نماید و از بروز بیماریهای حاد کبدی مثل هپاتیت A و B و حتی هپاتیت C جلوگیری کرده و در درمان آن‌ها نیز نقش بسزایی دارد.

خواص گیاه خارمریم بسیار است که در ادامه به آن می پردازیم، مصرف خار مریم باعث جلوگیری از ترشح بیش از حد ماده صفراوی شده و املاح آن را که خیلی برای بدن سودمند نیستند، دفع کرده و یا از ترشح املاح ماده صفراوی جلوگیری می‌نماید. این گیاه دارویی قادر است که با سیروز کبدی (سرطان کبد) مقابله کرده و باعث احیای بافتهای کبد شود. ترکیبات شیمیایی که درون این گیاه دارویی وجود دارد، یک نوع ماده‌ای به نام سیلی مارین است که این ماده ترکیبی از فلاونوئیدهاست که از عصاره الکلی میوه‌های خشک شده هم می‌توان، این ماده را استخراج نمود.

چهار ماده شاخص دیگر که در این گیاه دارویی وجود دارد، عبارت‌اند از: سیلی بین (Silybin) و ایزوسیلی بین (Isosilybin) و سیلی کریستین (Silycristin) و سیلی دیانین (Silydianin). این چهار ماده باعث تنظیم بیلی روبین (Bilyrobin) خون می‌شود که ترکیب تمام آنزیمهای آSgp و (Bilyrobin Directive) SgoT کبدی می‌باشد و با کاهش یا تنظیم آنزیمهای کبدی باعث برطرف شدن خارشهای پوستی شدید ناشی از چربی شدید کبدی و یا تحریک‌پذیری شدید آن به وجود آمده اند، می‌شود.

برگهای خار مریم حاوی ماده‌ای تلخ و مقوی لازم به یادآوری است که این دارو به منظور درمان بیمارانی که از سیروز کبدی رنج می‌برند و از داروی آسپرین و یا وارفارین نیز استفاده می‌نمایند ممکن است تداخل دارویی ایجاد نمایند و باعث افزایش متابولیسم آسپرین که همان رقیق کردن خون به مقدار خیلی زیاد است، گردد و عواقبی خطرناک به دنبال داشته باشد.

همچنین مصرف همزمان این داروی گیاهی با داروی تاکرین (Tacrin) احتمالا اثرات جانبی کولینرژیک ناشی از دارو را کاهش می‌دهد. تاکرین دارویی مربوط به درمان آلزایمر می‌باشد و همین طور اثر مقوی بودن و محافظت کردن از سلولهای کبدی در گیاه خار مریم، و همین طور داروهای شیمیایی را کاهش می‌دهد. افرادی که دیابت دارند و از داروهای کاهش دهنده قند متفورمین) استفاده می‌کنند، با مصرف همزمان گیاه خار مریم، ممکن است دچار افت قند خون شوند.

همچنین برای محافظت از کبد در برابر سمومی مانند آماتوکسین استفاده می‌شود که توسط قارچ کلاهک مرگ تولید می‌شود و در صورت مصرف کشنده می‌باشد. مطالعاتی جهت بهبود عملکرد کبد در افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی انجام شد و مشخص شد کسانی که گیاه خار مریم مصرف کرده‌اند، با کاهش التهاب کبد و آسیب کبدی همراه بوده است.

یک مطالعه دیگر همچنین نشان داد که ممکن است کمی طول عمر افراد مبتلا به سیروز کبدی ناشی از بیماری کبدی الکلی را افزایش دهد.  اگرچه گیاه خار مریم معمولاً به عنوان یک درمان مکمل برای افراد مبتلا به بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود، در حال حاضر هیچ مدرکی وجود ندارد که بتواند از ابتلا به این بیماری‌ها جلوگیری کند، به خصوص اگر سبک زندگی ناسالمی دارید.

از خواص گیاه خار مریم بیش از دو هزار سال است که به عنوان یک درمان سنتی برای بیماری‌های عصبی مانند آلزایمر و بیماری پارکینسون استفاده می‌شود. خواص ضد التهابی و آنتی اکسیدانی گیاه خارمریم به این معنی است که احتمالاً محافظت کننده عصبی است و می‌تواند به جلوگیری از کاهش عملکرد مغز که با افزایش سن تجربه می‌کنید، کمک کند.

در مطالعات که بر روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شد مشخص شد مه سیلیمارین از آسیب اکسیداتیو به سلول‌های مغز جلوگیری می‌کند، که می‌تواند به جلوگیری از زوال ذهنی کمک کند. این مطالعات همچنین نشان داده است که خار مریم ممکن است بتواند تعداد پلاک‌های آمیلوئیدی در مغز حیوانات مبتلا به آلزایمر را کاهش دهد.

پلاک‌های آمیلوئید خوشه‌های چسبنده‌ای از پروتئین‌های آمیلوئید هستند که می‌توانند با افزایش سن بین سلول‌های عصبی ایجاد شوند.

آن‌ها در تعداد بسیار بالایی در مغز افراد مبتلا به بیماری آلزایمر دیده می‌شوند، به این معنی که خارمریم به طور بالقوه می‌تواند برای کمک به درمان این وضعیت دشوار استفاده شود.

جلوگیری از پوکی استخوان از دیگر خواص گیاه خارمریم است، پوکی استخوان یک بیماری است که در اثر از دست دادن تراکم استخوان ایجاد می‌شود. معمولاً طی چند سال به آهستگی ایجاد می‌شود و باعث استخوان‌های ضعیف و شکننده می‌شود که حتی پس از افتادن‌های جزئی به راحتی می‌شکنند.

طبق مطالعات آزمایشگاهی مشخص شده است گیاه خارمریم برای تحریک استخوان و به طور بالقوه می‌شود. در نتیجه، محققان پیشنهاد می‌کنند که خار مریم ممکن است یک درمان مفید برای جلوگیری یا به تاخیر انداختن از دست دادن استخوان در زنان یائسه باشد.

پیشنهاد شده است که اثرات آنتی اکسیدانی سیلیمارین ممکن است اثرات ضد سرطانی داشته باشد، که می‌تواند برای افرادی که درمان سرطان را دریافت می‌کنند، مفید باشد. برخی از مطالعات حیوانی نشان داده‌اند که گیاه خار مریم می‌تواند برای کاهش عوارض جانبی درمان سرطان مفید باشد.

همچنین ممکن است باعث شود شیمی درمانی به طور موثرتری در برابر برخی سرطان‌ها عمل کند و در برخی شرایط حتی سلول‌های سرطانی را از بین ببرد.  با این حال، مطالعات روی انسان بسیار محدود است و هنوز اثر بالینی معنی‌داری در افراد نشان نداده است. این ممکن است به این دلیل باشد که افراد قادر به جذب کافی برای دریافت اثر دارویی نیستند.

یکی از خواص گیاه خارمریم این است که می‌تواند تولید شیر مادر را در مادران شیرده افزایش دهد. تصور می‌شود که با تولید بیشتر هورمون تولید کننده شیر پرولاکتین کاباعث افزایش شیر مادر می‌شود.

داده‌ها بسیار محدود است، اما یک مطالعه علمی نشان داد که مادرانی که ۴۲۰ میلی‌گرم سیلی‌مارین به مدت ۶۳ روز مصرف می‌کردند، ۶۴ درصد شیر بیشتری نسبت به مادرانی که دارونما مصرف می‌کردند، تولید کردند.

آکنه یک بیماری التهابی مزمن پوستی است. اگرچه خطرناک نیست، اما می‌تواند باعث ایجاد زخم شود. مردم همچنین ممکن است آن را دردناک بدانند و نگران تأثیر آن بر ظاهر خود باشند. از خواص گیاه خارمریم برای درمان آکنه می توان استفاده کرد.

گفته شده است که استرس اکسیداتیو در بدن ممکن است در ایجاد آکنه نقش داشته باشد. خار مریم به دلیل اثرات آنتی اکسیدانی و ضد التهابی که دارد ممکن است مکمل مفیدی برای افراد مبتلا به آکنه باشد.

جالب بدونید که یک مطالعه نشان داد که افراد مبتلا به آکنه که ۲۱۰ میلی گرم سیلیمارین در روز به مدت ۸ هفته مصرف کردند، ۵۳ درصد کاهش در ضایعات آکنه را تجربه کردند.

خار مریم ممکن است یک درمان مکمل مفید برای کمک به مدیریت دیابت نوع ۲ باشد. کشف شده است که یکی از ترکیبات موجود در گیاه خار مریم ممکن است با کمک به بهبود حساسیت به انسولین و کاهش قند خون، مانند برخی از داروهای دیابت عمل کند.

در واقع، یک بررسی و تجزیه و تحلیل اخیر نشان داد که افرادی که به طور معمول سیلیمارین مصرف می‌کنند، کاهش قابل توجهی در سطح قند خون ناشتا و HbA1c، معیاری برای کنترل قند خون، تجربه کردند. علاوه بر این، خواص آنتی اکسیدانی و ضد التهابی خار مریم نیز ممکن است برای کاهش خطر ابتلا به عوارض دیابت مانند بیماری کلیوی مفید باشد.

جدا از خواص گیاه خارمریم ممکن است برای بعضی افراد عوارضی داشته باشد، خار مریم معمولاً در صورت مصرف خوراکی بی‌خطر در نظر گرفته می‌شود. در واقع، در مطالعاتی که دوزهای بالا برای دوره‌های طولانی استفاده شد، تنها حدود ۱ درصد از افراد عوارض جانبی را تجربه کردند.

عوارض جانبی گزارش شده برای خار مریم معمولاً اختلالات روده مانند اسهال، حالت تهوع یا نفخ بوده است.

به برخی افراد توصیه می‌شود در مصرف خارمریم احتیاط کنند:

زنان باردار: هیچ اطلاعاتی در مورد ایمنی آن در زنان باردار وجود ندارد، بنابراین معمولاً به آن‌ها توصیه می‌شود از مصرف این گیاه خودداری کنند.

کسانی که به گیاه حساسیت دارند: خار مریم ممکن است در افرادی که به خانواده گیاهان Asteraceae / Compositae حساسیت دارند، واکنش آلرژیک ایجاد کند.

افراد مبتلا به دیابت: اثرات کاهش قند خون خارمریم ممکن است افراد مبتلا به دیابت را در معرض خطر کاهش قند خون قرار دهد.

کسانی که شرایط خاصی دارند: خار مریم می‌تواند اثرات استروژنی داشته باشد، که ممکن است شرایط حساس به هورمون، از جمله برخی از انواع سرطان سینه را بدتر کند.

به منظور بهره‌مند شدن از تمام خواص گیاه خارمریم بهتر است از سرشاخه‌های تازه آن که هنوز به رنگ صورتی روشن و یا سبز متمایل به کرم رنگ هستند و خارهای بسیار بلند که در لابه لای گلهایش عرض اندام می‌کنند استفاده نمود. پس از خشک شدن کامل و تمیز و پاک کردن (از حیث وجود جانور)، به مقدار ۲۰ گرم از این گیاه را به همراه ۳ لیوان آب جوش داخل قابلمه کوچکی ریخته و برای مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه بر روی حرارت بسیار ملایم بخار کتری قرار داده و سپس العاب آن را صاف کرده و در طول روز در سه وعده صبح ناشتا و ظهر قبل از ناهار و شب هنگام خواب و در هر وعده یک لیوان به مصرف رسانید.

البته برخی از اطباء قدیمی و سنتی و یا بعضی از کارشناسان و دانشمندان گیاهان دارویی در حال حاضر بر این عقیده‌اند که ساقه و برگهای گیاه خار مریم هم، به شرط تازگی، تا اندازه‌ای از همان خواص درمانی سرشاخه‌های کلاپر کی مانند خار مریم برخوردار هستند و همین عزیزان بر این عقیده‌اند که نحوه مصرف ساقه و برگ گیاه بهتر است به صورت جوشانده و در زمان کوتاه حرارت داده شود و سپس لعاب حاصله را به مصرف رسانید.